Дискетализација – 2 дел

Се сеќавате ли на нашиот напис од пред околу еден месец во врска со Дискетализација на услугите во нашите државни институции? Ако не сте го прочитале тој напис, можете да го погледнете на овој линк.

Неофицијално, дознавме што има на дискетата која ја добиваме од ФЗО. Ако е точна информацијата до која дојдовме, форматот на документот кој се пренесува на дискетата е – PDF (Portable Document Format).

После оваа информација, се поставуваат серија нови прашања:

• Ако документот е PDF, а не некој специфичен формат, тогаш зошто мора да го испечати службеник во УЈП?
• Зошто е проблем документот да го испечатат во ФЗО, кога на истиот компјутер на кој се снима дискетата, има поврзано и печатач, на кој печатат други документи?
• Ако не можат (или не сакаат), зошто тогаш мора да се испраќа физички, снимен на дискета, кога истиот тој компјутер е поврзан на Интернет и нема никаква пречка документот да се испрати по електронска пошта до граѓанинот, кој потоа може сам да го испечати?

Верувам дека одговорот на сите овие прашања е ист – инерција. Најверојатно во минатото, во ФЗО немале печатач, а секако ниту Интернет, а и не секој граѓанин имаше пристап до Интернет и печатач. Наједноставно решение било документот да се снима на дискета и да се печати во УЈП. Сепак, технологијата заминала напред, можностите се прошириле, но навиките останале исти, па иако сега има повеќе различни и поедноставни решенија, се работи по „традиционален“ начин.

Ова секако не е единствениот проблем во врска со дигитализацијата кај нас. Голем проблем е и тоа што нашите институции упорно немаат поврзан централен систем за податоци за граѓаните. Со други зборови, ако аплицирате за социјална помош, потребно е да извадите доказ за (не)поседување на моторно возило од МВР, извод од Матичната книга на родени, извод од Матичната книга на венчани, потврда дека сте редовен барател на работа од АВРМ итн. Сето ова чини пари и време. Во конкретниов случај, за граѓанин кој бара социјална помош, се работи за пари кои ги нема и време кое можеби го има, но го немаат адмнистративците, поради тоа што секој случај кој не е нивни проблем, станува нивни проблем поради непостоење на интегриран систем.

Да замислимме иделана ситуација, кога институциите би имале таков интегриран систем. Истиот граѓанин кој бара социјална помош оди во социјалната служба со своето барање и лична карта. Службеникот го внесува матичниот број во системот и веднаш ги добива сите потребни податоци (поседување или непоседување на возило, дали е редовен барател на вработување, дали има редовни приходи и колкави се итн.), врз база на кои веднаш може да види дали барателот ги исполнува или не ги исполнува условите за да добие социјална помош.

Наместо тоа, ние сме во ситуација каде на пример, веб сајтот на УЈП и веб сајтот на Централен Регистар често покажуваат различни податоци за иста фирма, т.е. уште еднаш, последица на непостоењето на централен систем. На пример, ако една фирма не била ДДВ обврзник и преминала во ДДВ обврзник (или обратно), или на пример ја променила адресата на седиште – на веб сајтот на УЈП промената станува видлива веднаш после записот на податокот во нивниот систем. Сепак (барем засега) непознато е кога истата промена ќе стане видлива на веб сајтот на Центраелен Регистар, но факт е дека има фирми кои имаат измени во податоците подолго од една година, но сајтот на Централен Регистар сѐуште ги покажува старите податоци.

Дали овде треба да го спомнеме и фактот дека веб сајтот на УЈП често пати има прекини во работата (нели, ако падне вон работно време, нема кој да го рестартира серверот), како и тоа дека нема ниту основен SSL сертификат (воопшто не е достапен преку https протоколот)? Ајде, можеби за тоа малку повеќе во некоја друга колумна.

Исто така, проблем се и наште банки, кои најчесто наплаќаат дополнително, доколку сакате да користите електронско банкарство. Потоа, инсистираат да ви продадат токен, наиме заради безбедност при комуникацијата, а кој треба да се обновува на секои 1, 2 или 3 години. Секако, наплаќаат и за токенот. И сето ова во време кога системите за двојна верификација на идентитет (2FA) како верификација преку SMS порака или TOTP (Time-based One Time Password) апликации за верификување на идентитетот (пр. Google Authenticator, Authenticator итн.) се потполно беплатни и достапни за секој паметен телефон. Претпоставувам дека целта на банките им е да заработат малку повеќе, па заслепени од алчноста да заработат некој денар повеќе, остануваат слепи на фактот дека ако овозможат бесплатно користење на електронско банкарство, ќе имаат многу помалку гужви, а многу повеќе трансакции извршени по електронски пат, притоа наплаќајќи провизии на секоја од тие трансакции. Најлошо што може да им се случи ако воведат такво нешто, е намалување на потребата од шалтерски работници, па да треба да отпуштаат дел од нив и да заштедат дополнителни средства, или уште подобро за нивниот бизнис – да ги задржат вработените, но да го прошират диајпазонот на услуги, што би им донело уште дополнителни приходи.

Но, ова е Македонија и ние се држиме до традициите. А традицијата кај нас е дека се држиме до нешто што сме го научиле пред 50 години и никако не сакаме да го промениме и воопшто не е важно колку и какви бенефити би добиле од промената.

Најпосле, има светлина на крајот од тунелот. Можеби МВР нема капацитет за да произведе доволно лични документи за доволно краток период, но барем има (и тоа функционален) систем за електронско закажување на термини.

Сашо Спиркоски Дипл. Информатичар