Институционална поставеност на децентрализацијата и регионализацијата

Министерство за локална самоуправа (МЛС)

Се занимава со унапредување на одржлив систем на ЛС за обезбедување стандардизирани услуги; услови за динамичен територијален развој; балансиран развој на општините и планските региони. Подготвува законски акти, мерки за унапредување на ЛС; следи и поттикнува рамномерен РР, функционалност на ЛС, меѓуопштинска соработка; спроведува програми за прекугранична и транснационална соработка (ИПА); води регистри и евиденции (грбови и знамиња на општините, воспоставени облици на меѓуопштинска соработка, меѓународната соработка на општините, облиците на месна самоуправа, развојните потенцијали).

Организационо се состои од: Државен инспекторат за ЛС, Биро за рамномерен регионален развој, Одделение за внатрешна ревизија, Министер, Заменик министер, Државен секретар, Државни советници, Одделение за стратешко планирање, Одделение за управување со човечки ресурси; Сектор за Равномерен Регионален Развој (Одделенија за планирање и координација и Одделение за поттикнување и следење на РРР и меѓуопштинска соработка), Сектор за развој на ЛС (Одделение за унапредување на ЛС и територијална организација, Одделение за следење на ЛС), Сектор за правни работи (Одделение за нормативно – правни работи, Одделение за стручно – административна поддршка), Сектор за кабинетски работи (Одделение за работи непосредно поврзани со работата на Министерот и државниот секретар, Одделение за односи со јавноста и јавна комуникација), Сектор за ЕУ (Одделение за спроведување на ИПА, Одделение за програмирање, координација, следење и евалуација на ИПА), Сектор за финансиски прашања (Одделение за буџет, Одделение за јавни набавки). Има и посебни и надворешни советници во кабинетот.

Што се однесува до рамномерниот регионален развој (РРР), ова министерство ги подготвува и предлага сите предлог акти, кои ги усвојува Советот за РРР (СРРР) и дава поддршка на работа на СРРР, планските региони и сл. (објавува јавни повици за финансирање  проекти, утврдува предлог – одлуки за проекти наменети за развој на планските региони, урбаните подрачја, подрачјата со специфични развојни потреби (ПСРП) и на селата), врши евиденција на „развојни потенцијали на ПР…

Во врска со регионализацијата (Рамномерниот регионален развој), степенот на развиеност на планските региони е кључен при финансирањето. Тоа се прави врз основа на (Чл. 33) Развојниот индекс, по предлог на СРРР до Владата, но постапката ја води МЛС. Оваа Класификација е според степенот на развиеност (Чл 34).

Законот за РРР е донесен и заради наша потреба (така некој мислел дека ќе постигнеме засилен регионален развој, што е политичка одлука на Парламентот), но во ЗРРР стои и тоа дека: (Чл. 4) носечки принцип е….субсидијарност – подготовката, реализацијата, контролата/оценката на програмите и мерките за поттикнување РРР ги вршат планските региони и општините, освен ако… Затоа, после тоа „ако“, имаме такви одредби, кои планирањето пак го оставаат на централно ниво, на многу начини; Потоа, повторно, иако е интенцијата да се развиваат општините и регионалните тела, законот пак одредува дека владата ќе каже кои и какви ќе бидат подрачјата во регионот: Чл. 7: подрачја со специфични развојни потреби (ПСРП), ги предлага Советот за РРР, а листата ја усвојува Владата (на 5 години се ревидира), која ги дава и Индикаторите за прогласување. Ова кажува дека усвојуваме европски законски решенија, но сепак „пакуваме“ свои решенија, кои (повторно) ја одразуваат нашата политичка волја, која сега, за жал, не е многу по вистинското давање власт на локално и регионално ниво. Така, разбираме дека во самите закони владата (секоја влада) не сака да даде власт и само навидум децентрализира.

• Биро за регионален развој (БРР), (Чл. 16 од ЗРРР) во состав на МЛС, како посебно правно лице. До ова тело се поднесуваат проекти.

БРР е во состав на МЛС како (чл. 24 од ЗРРР) со својство на правно лице, за имплементација на политиката за поттикнување РРР.  Директорот го именува и разрешува Владата за период од 4 години.  (Чл. 25)… дава стручна поддршка на ЦРПР, општините при аплицирање со предлог проекти , врши прием, евиденција и обработка на поднесените Предлог-проекти за поттикнување на РРР, ги подготвува и доставува листите до претседателот на Комисијата за оцена на Предлог проекти, дава разни поддршки на ЦРПР и општините, го следи користењето на доделените средства за проекти за поттикнување на РРР  преку ПРРР, воспоставува мониторинг систем за спроведување на проектите, учествува во планирањето.

Извори за финансирање на регионалниот развој: Буџет на РМ (1% од БДП); Буџети на ЕЛС; Фондови на ЕУ; Директор е Рамиз Реџепи.

Формирани врз моделот на полицентричен развој (или „секој за себе“, колку знае и умее) со цел да помогне во рамномерен и оддржлив развој. Тоа значи и намалување на имотните разлики меѓу планските региони. За тоа да го постигне државата осмислила дека е важно да се зголеми конкурентноста на регионите – како региони, но и на локални целини – со поспецифични развојни потреби, а тоа да одело преку иновации, подобро користење на природното и човечкото богаство. Регионите требало да сѝ развиваат идентитет, да сѝ ги ревитализираат селата, да си прават меѓуопштинска и погранична соработка.

1. Сектор за спроведување политики за РР, 1.1 Одделение з аоперативни плански документи, 1.2 Одделение за информациски систем за регионален развој,2.Сектор за имплементација на проекти и следење на користењето на средствата за РР, 2.1 Одделение за прибирање проекти, 2.2 Одделение за мониторинг, следење и евалуација на проекти; 3.Сектор за општи и административни работи, 3.1 Одделение за стручно – административни работи,  3.2 Одделение за јавни набавки; Одделение за внатрешна ревизија и Одделение за финансиски прашања.

• Совет за рамномерен регионален развој (СРРР) е тело за усогласување и координирање на политиката – Работи по Деловодник; Го формира Владата, а членови се: 3 заменици на премиерот, министрите на МЛС, МФ, МЕ, МТВ, МОН, МТЦП, МК, МЖСПП и МЗШВ, претседателите на СРПР и претседателот на ЗЕЛС. Можат да учествуваат: директорите на ЦРПР и БРР и научни и стручни лица за РР (дава мислење по Предлог-стратегијата за РР; претходна согласност за програмите за развој на ПР, ги утврдува развојните индекси и индикатори;  за , ја утврдува Предлог – листата на ПСРП, класификација на планските региони, утврдува предлог за финансирање на конкретни проекти од средства од Буџетот,  усвојува годишни извештаи за проектите … одлучува за сите работи за регионален развој (работи на седници) – меѓуресорското тело кое е едно од носителите на политиката за поттикнување за рамномерен регионален развој. Ова е меѓуресорно тело на министри и одлучува за проектите (тие одлучуваат кои проекти ќе бидат прифатени на предлог на МЛС, а на предлог на БРР).

Овој СРРР е создаден заради комплексноста на планирањето, затоа што (Чл. 9 од ЗРРРР): Планските документи се усогласуваат со Просторниот план (ПП), стратешките развојни документи на национално ниво и програмските документи за интеграција на РСМ во ЕУ. Затоа, сето тоа се контролира низ: (Чл. 10):  Стратегија за регионален развој (СРР) на РСМ (на 10 години) – Ја изготвува МЛС, а ја донесува Собранието на СРМ, за чија примена се прави Програма за спроведување на Стратегијата (на предлог на МЛС)․ Врз база на оваа СРР, регионите прават Програма за развој на планскиот регион (ПРПР) (на 5 години) – ја изработува ЦРПР, усвојува СРПР, а одобрува СРРР. Таа е основа за подготовка на плановите на општините, општините во градот Скопје и градот Скопје во сферата на нивниот економски, социјален, урбанистички, еколошки, културен и друг развој, а за нејзина имплементација подготвува (Чл. 14): Акционен план (годишен – ЦРПР)․

• Агенција за финансиска поддршка на земјоделието и рурален развој
• Совет за развој на планскиот (конкретен) регион

е тело за усогласување и спроведување на политиката за развој на ПР. Работи по деловодник. “Плански регион” е функционално територијална   единица за статистика на трето ниво согласно Номенклатурата на територијалните единици за статистика НТЕС – 3 за поттикнување на РРР; (Чл. 21) Членови со право на глас се градоначалниците на општините и по еден претставник од здруженијата (Комисија од 3 члена надлежни за ЛЕР од општините, на јавен оглас, со мандат од 4 години, а гласаат пријавените НВО – и по покана од СРПР) и од бизнис заедницата (од редот на репрезентативни здруженија на работодавачи од планскиот регион), без право на глас. Градоначалникот го заменува од него овластено лице од редот на членовите на Советот.  Ова тело  донесува Програма за РПР, по претходна согласност од СРРР, Годишен акционен план за спроведување на ПРПР, предлага проекти за развој на ПР, доставува предлози до МЛС…  доставува Годишен извештај за спроведување на ПРПР. Според Член 23, Стручните и административно-техничките работи за СРПР ги врши ЦРПР.

• Центар за развој на планскиот регион ЦРПР (Чл. 26) основаат општините што влегуваат во состав на планскиот регион и тоа е административно тело на „Регионот“ и има својство на правно лице. Директорот, со мандат од 4 години, на конкурс, го избира СРПР со 2/3 гласови, со право на повторен избор и истото тело може да го разреши(Чл. 27) ако … не ја остварува програмата за развој на ПР и Акциониот план за нејзино спроведување,  по негова вина е нанесена штета на ЦРПР… Во случај кога не е избран директор на Центарот или предвреме му престанал мандатот, СРПР именува вршител на должноста директор, без јавен оглас, од редот на вработените во Центарот, а најдолго шест месеци. ВД директорот ги има сите права и обврски на директор на Центарот.

ЦРПР има сериозни надлежности, но има и двојно својство, затоа што одговара и на: СРПР и на министерството за ЛС.

• СРПР (Чл. 28) тој го предлага годишниот финансиски план и завршната годишна сметка, донесува Правилник за систематизација на работни места, по претходно позитивно мислење од СРПР, предлага: програми, проекти, извештаи и останатите документи, раководи со процесот на следење на спроведувањето на ПРПР, раководи и ги координира активностите поврзани со спроведувањето на Програмата на Министерството, раководи со изработката на Предлог-проектите за развој на ПР, раководи со процесот на спроведување на одобрените проекти … (Чл. 29) има стручна служба, која се организира во сектори и одделенија, а вработените немаат статус на административни службеници. Платата на директорите ја утврдува министерот по претходна согласност од Владата. Бројот на вработени службеници во Центрите и нивните плати ги определува СРПР. (Чл 30) активностите се поврзан со развојните приоритети, те.изготвува: Предлог-програма за РПР, Предлог-акционен план за имплементација на ПРПР, Проекти за развој на ПР; имплементација на ПРПР, ги реализира проектите; Годишен извештај за спроведувањето на Програмата, обезбедува стручна и техничка помош на општините во подготовката на нивните програми за развој, изготвува, поднесува апликации и спроведува проекти финансирани од фондовите на ЕУ и други меѓународни извори, врши промоција на развојните можности на планскиот регион, активности за поттикнување  конкурентност;
• Министерството  изготвува и реализира проекти и договорени задачи и услуги за министерства и други државни институции. (Чл. 31) Активностите за тековната година, поврзани со развојните приоритети ги одобрува СРПР по предлог на Министерството, а активностите, за тековната година, се утврдуваат со договор за соработка меѓу Министерството и ЦРПР. Општините кои се крајни корисници на проектите за развој на ПР (Чл. 37 став (2) алинеја 1) исплаќаат средства во висина до 15% од проектната (пресметковна) вредност на одобрен проект на Центарот, а во спротивно, тие општини го губат правото на користење на средствата.

Центарот може да користи дополнителни средства за финансирање на своите активности од општините, (Чл. 32) поднесува Годишен извештај до СРПР и до советите на општините, заедно со Извештајот за финансиското работење на Центарот.

• Рамномерен развој на општините и регионите и плански акти за таа намена

Законите за децентрализација на власта (Закон за локална самоуправа, Закон за теритиријална организација на локалната самоуправа во РМ, Законот за финансирање на ЕЛС), се донесени во периодот од 2002 до 2004 година, а законите за рамномерен и регионален развој – подоцна (Законот за меѓуопштинска соработка во 2009 година, Законот за рамномерен регионален развој во 2007 година), додека Бирото за регионален развој е формирано во 2008 година), со што е воспоставена законска рамка и систем за регионализација на општините во 8 Плански региони. За развој на регионите се формирани Совети на планските региони (тоа е пленум на градоначалници, кој ништо не решава и нема што да работи) и Центри за развој на планскиот регион (ЦРПР) – како стручни тела, кои ги подготвуваат предлог плановите, програмите и проектите и управуваат со нивната имплементација, па за таа цел (потребна за секторска разновидност, за да можат да добиваат секакви проекти) формирале и Бизнис центри и „Интегрирани мрежи за регионален развој“, но не можат да се најдат нивни активности, освен ако ги имплементира ЦРПР и никој не знае што значат овие тела. Овие Центри имаат аплицирано и добиено голем број проекти (и од странски извори и од Бирото за регионален развој), имаат изготвено планови и програми, но тоа се скоро невидливи активности, а медиумите штуро и нефокусирано известуваат за нив и никој не го мониторира исполнувањето на донесените плански акти. Главно, ако зад овие проекти не стои некоја НВО, јавноста нема да знае за било каква активност. Самите истражувања, планови, стратешки планови и акции се надвор од било каква транспарентна рамка, ако тоа не се мега проекти на странски донатори, кои директно ги имплементираат, со „покривка“ од некоја домашна НВО. Додека има пари, има и активности. Последици – нема.

Владата, преку Министерството за Локална Самоуправа ова го призна на највисоко ниво: …„Политиката на рамномерен регионален развој, Стратегијата за регионален развој и Законот.. не допринесоа и не е забележан голем напредок во смисла на намалување на развојните разлики, туку напротив, разликите се продлабочени и меѓу планските региони и меѓу општините, особено меѓу урбаните и руралните“. Сепак, наместо да ги остави регионите сами да развиваат капацитет, владата избрала активностите на регионите да ги „врами“ низ Програмата за одржлив локален развој и децентрализација во Република Македонија (2009 – 2019) и Стратегија за регионален развој на СРМ (2015 – 2020), па така, планира една таква и за периодот од 2020 до 2024 година. Нормално, овие „програми“ се основен ресурс за мали проекти со големи пари, па постојано измислуваат нови „тела“ за ова и за она, ги полнат со вработени, а ниту еден од нив нема поим за што е избран, па во контакт со граѓаните, го потврдуваат мислењето за бескрајниот слаб квалитет на овие институции и „тела за ништо“. Овие смешни постапки кога централната власт прави централизирани програми за сите региони (како да се регионите исти), не се наивни, заради тоа што централната власт секогаш одлучувале и планира да продолжи со тоа, за проектите кои ги доделуваат на Регионите, преку Бирото за регионален развој, кое ниту одлучува за сопствените проекти, туку тоа – во нивно име го прави „Совет за рамномерен регионален развој“, кој го чинат ад – хок избрани министри. Со тоа тие директно влијаат врз изборните резултати, посебно во руралните општини (исполнување или неисполнување на ветувањата и понекој вработен во споменатите тела), но и одбираат кој градоначалник „ќе го казнат“, а кого ќе го поддржат. Партиските реакции на овој факт е толку млак, што нема ниту сериозни обвинувања (тоа не е посакувано поле за партиска борба).

Заради тоа можеме да кажаме дека една од основните причини за погоре опишаната ситуација е централизираното управување со развојот на регионите и општините, што ги тера општините и ЦРПР да се ориентираат кон властите, а не кон интересите на граѓаните.

• Државно финансирање на „регионите“ (рамномерниот регионален развој)

Заради финансирање на регионалниот развој (Чл 35) за поттикнување на РРР, од Буџетот годишно се издвојуваат најмалку 1% од БДП, а можат да бидат користени средства од ЕУ, преку ИПА рамката. Како инструменти за поттикнување РРР (Чл. 36) се споменати: капитални влогови, неповратни грантови, субвенции, заеми по поволни услови, – давање на гаранции за заеми, осигурување на кредити, даночни олеснувања, лизинг … Постои и финансирање и кофинансирање на анализи, студии, плански документи, акциони планови и проектна документација за стекнување услови за финансирање, но и директно финансирање на градењето на институционалните капацитети за регионален развој. 

Буџетските пари одат преку Бирото за РР (БРР).

• Распределба на средствата од Програмата за РР – потпрограма РРР (Чл. 37 – Средства од буџетот) се доделуваат на ЦРПР (согласно класификацијата) и тоа 55% за проекти за развој на ПР, 15% за проекти за развој на урбаните подрачја и оддржлив и урбан развој (ПРУПОУР), 15% за проекти за развој на ПСРП, 15% за селата.
• Распределба (чл. 39) на средствата од Програмата за РРР  од чл.37, став (2), алинеја 2 се општините со седиште во град, распоредени по планските региони. Средствата од ИПА се делат согласно со одредбите на Рамковната спогодба на РМ и ЕУ за ИПА – та.
• ПСРП (Чл 40), ЦРПР, јавните претпријатија и јавните установи основани од државата, високообразовните и научни институции и здруженијата користат средства согласно чл. 37 став (2) алинеја 3;
• Општините (Чл. 41) користат средства од членот 37 став (2) алинеја 4, а средствата се распределуваат по плански региони, согласно класификацијата.

Како оди ова финансирање на РРР?

БРР ги информира Центрите за Развој на Планскиот Регион (ЦРПР)  за расположивите средства за финансирање проекти за развој на ПР и ЦРПР е должен да организира регионални консултации – форуми за утврдување на Предлог – листа на регионални проекти (согласно правилникот за начинот на организирање и спроведување форуми кој го донесува министерот), па таа предлог листа оди пред СРПР на „утврдување“ (дали е ускладена со ПРПР и дали имаат приоритетност), за потоа да го задолжат ЦРПР да изготви проекти, со предвидени 15% за менаџирање на проектот (критериумите за оваа ставка ги пропишува министерот). Потоа проектите одат до БРР, а ако нема доставени проекти – нема финансирање, а вкупниот буџет на предложените проекти, мора да биде поголем од  вкупниот износ на средствата распределени за планскиот регион за тековната година. Овие неискористени средства од ЦРПР одат на општините во истиот регион, на многу начини, во зависност од тоа дали има проекти во сите области, дали се тие позитивно оценети, дали им е дадено помалку пари од побараното и сл. При тоа има широки консултации на МЛС, БРР, Владата дали и во која програма да ги дадат парите или да ги дадат на проекти, кои се на „резервна листа“ (кои не биле финансирани), но во секој случај, тие пари се трошат во истиот плански регион.

Овие проекти мораат да бидат согласни и поврзани со приоритетите од планските документи на регионално ниво и со Програмата за спроведување на Стратегијата за РРР (ПСС РРР) и тоа може да биде проблем, ако тие проекти не се унапред испланирани. Овие сите проекти ги разгледува Комисија за оцена на проекти, која е составена од институционални личности, кои ги назначува министерот за ЛС, кој им пропишува и методологија за работа (иако тие тука доаѓаат по функција: претседателот е од организационата единица за РРР во Министерството, еден член е државен службеник од кабинетот на заменик на претседателот на Влада задолжен за економски прашања, координација со економските ресори и инвестиции, вториот е од БРР, 2 члена се стручни лица од одредени струки – поврзани со оценка на проектите). Комисијата подготвува Предлог листи за финансирање проекти – одделно за секој регион , ги доставуваат до министерот и СРРР, кој „утврдува“ Предлог за финансирање на конкретни проекти , со „водење сметка“ за рамномерна застапеност, а потоа истите „донесуваат“ Одлука за доделување средства за финансирање на проектите, кои одат прво на БРР, кое склучува договори за реализација со ЦРПП, а тие „ги реализираат проектите во соработка со општините“.  Договорите за имплементација на проектите за развој на урбаните подрачја, проектите за развој на селата се склучуваат со општините, кои се носители на проекти, а договорите за проектите за РПСРП се склучуваат со општините, ЦРПР, јавните претпријатија и со други, кои се инволвирани во проектот.

Постојат и средства за намалување на диспаритетите меѓу и во рамките на планските региони и зголемување на регионалната конкурентност, за што постои Програма за …. но и таа програма се базирала на проекти – поврзани со планските регионални планови. Начините се исти како и порано, но е „прескокнато“ БРР и тука владата, преку истата Комисија, може да дава пари како што сака, посебно заради тоа што пари може да троши и за „активности за спроведување и унапредување на законската рамка на политиката за РРР од надлежност на Министерството…“. Одлуките МЛС треба да ги стави на својата веб страна, а исто така и проектите, кои нема да бидат финансирани. Овде МЛС и владата имаат одврзани раце да прават што сакаат со парите и да ги дадат кому сакаат.

Има и други програми за РРР: Преку ресорни министерства и други органи на државната управа (Основ е „Предлог програми на министерството наменети за РРР – за наредната година). Тие проект (пак) се доставуваат до СРРР.

Владата го следела овој вид планирање и ја следела имплементацијата на вакви проекти (пак) преку Годишен извештај на МЛС, и „мислење“ од СРРР. Спроведувањето на Програмите за РПР ги врши СРРР, СРПР, Советите на општините, преку Годишен извештај – изготвен од ЦРПР, одобрен од СРПР и доставен до МЛС.

Сите „монитори“ и сите „методи на мониторинг“ ги пропишува МЛС, а постоело и „прелиминарно“ (го врши Комисијата), „тековно“ и „завршно“ оценување, начинот на избор на оценувачи и методологијата за тековното и завршното оценување на проекти ги пропишува Министерот за ЛС.

Проектите од „Другите програми“, кои ги спроведува некое министерство, самото тоа и сѝ ги мониторира.

Впечаток е дека и почкрај законската и минуциозна пререгулираност на постапките за планирање, аплицирање, одлучување и распределба на проектите од турнусот „децентрализација“ и „регионализација“, не постои ниту грам децентрализирано и регионално управување со било што, затоа што владата тоа го има во своите раце преку СРРР и преку “Комисијата“, која има толку ндлежности и работа, што би требало да има 1000 членови во состав. Се гледа сета намера за „одврзани раце“ на властодршците низ законските текстови, кои се многубројни, со многу степени и тела на одлучување, мониторинг и известување, но сето е тоа привид: Се работи за најгруба манипулација и концентрација на одлучувањето и мониторингот во самата влада, додека УЈП и ДЗР можат дури постфестум да вршат контрола на законитост на работата, што нема никакви последици за лошо и криминалн о работење и проектна имплементација.

• Концептот на меѓуопштинската соработка (МОС) е најсоодвето решение за обезбедување децентрализирани јавни услуги, а во одредени случаи претставува единствена алатка што им овозможува на општините да испорачаат некои од услугите до граѓаните, согласно принципот на „еднаков пристап до услугите“. МОС, како законска форма, е предвидена од самиот почеток на децентрализација (на пр. Василево, Босилово и Ново Село имаат заедничка администрација). 

МОС е најефикасна за заедничка испорака на услуги (заеднички правни субјекти/тела, како претпријатија, установи, асоцијации, фондации), со кои се овозможува: заштита од пожари, снабдување со вода, снабдување со гас/топлинска енергија, одржување патишта, испорака на услуги од социјалната сфера, културата, спортот и др.

Повеќе од 60 општини имаат воспоставено една или повеќе МОС, во областите: урбанистичко планирање, внатрешна финансиска контрола, инспекциски надзор, животна средина, ЛЕР, социјална заштита и заштита на децата, локални даноци и комунални дејности. Ресурсите што се здружуваат може да опфатат човечки ресурси, финансии, машини и друга опрема, информатички капацитети итн.

Воспоставувањето заедничка администрација може да опфати многу различни области од општинските надлежности: прибирање и администрација на даноци, просторно планирање (вклучувајќи мапирање и лиценцирање згради), инспекциски надзор, внатрешна ревизија итн.  Ваквиот начин може да поприми облик на заеднички канцеларии или организациски единици (сектори, одделенија), за две или повеќе партнерски општини. Докажани форми на раководење на заедничката администрација (па, барем секторската заедничка администрација) се советите за меѓуопштинска соработка и управните и надзорни комитети, а  Заедничкото финансирање или спојување на фондови на повеќе соседни општини, заради одлука за инвестирање и делење ризик е многу прифатена форма на МОС во современите западни земји.

Понекогаш МОС подразбира и вршење определени работи од страна на една општина за сметка на една или повеќе други општини.

Друга форма на соработка е аутсорсинг на одредени услуги. Продавање и купување услуги меѓу локалните власти, кога посилни општини обезбедуваат услуги на послабите за надоместок, а може да опфати и администрација (на пр. планирање^[1]) и обезбедување услуги (на пр. одржување на патишта).

Правната рамка за МОС (чл. 14 и 61 од Законот за локална самоуправа и во Законот за меѓуопштинска соработка) дозволува таква соработка во сите општински надлежности и подразбира доброволност^[2], по принцип „Одлука на Советите на сите инволвирани општини со мнозинство гласови“.

МОС се финансира од буџетот на општините… а Владата може финансиски да ја поттикнува и поддржува МОС во областите од пошироко значење и интерес… Владата формира комисија со која претседава Министерството за ЛС. Поддршка од донаторската заедница има, а од централната власт – помалку, иако е предвидено таа да помага со експертиза и финансиски олеснувања (предвидено со Законот за МОС). Развојот и споделувањето успешни искуства и нивна размена е круцијално. Има многу причини за МОС, но стратешки стимулативни се: спроведување на пристапот ЛЕАДЕР, за кој е потребно воспоставување локални акциски групи на територија со најмалку 10 000 жители; искористувањето на ИПА (партнерствата и поголемите проекти имаат предност).

---

[1] Заедничкото планирање и развој, посебно за територија – поширока од општинскиот атар: економски, туристички, заштитата на животната средина…

[2] Предлог за МОС иницира градоначалникот или член на Советот, а иницијатива за МОС може да покренат најмалку 10 % од избирачите (но тогаш треба и мислење од градоначалникот). Советот одлучува по Предлогот но потребна е претходно направена процена за потребата од воспоставување на МОС (за најмногу 90 дена од доставувањето) и ги информира граѓаните за својата одлука. Ако советот прифати, утврдува предлог за воспоставување МОС, за тоа меѓусебно се информираат (и градоначалниците, кои даваат мислење) формираат заедничка комисија за подготовка на предлог акт за МОС и предлог акти со кои се основаат или формираат ентитети преку кои ќе се остварува МОС. Потоа, Советите, со одлука основаат заедничко ЈП и заедничка ЈУ и предлагаат лице кое ќе ги води работите до конституирање на заедничкото ЈП или ЈУ, а можат да формираат координативно тело за следење и координирање на МОС. Градоначалникот, преку формирање заедничко работно тело или комисија за разгледување на определени прашања од неговата надлежност, го координира процесот, ги потпишува сите Договори, ја следи работата на заедничкото административно тело и го разгледува полугод. извештај за работа на заедничкото работно тело. Закон за МОС, дозволува соработка преку: Формирање на тела за МОС (заедничко работно тело и комисија; заедничко административно тело; заеднички јавни служби; заедничко јавно претпријатие; заедничка јавна установа); Склучување договори (за здружување на финансиски, материјални и други средства; вршење на определени работи од страна на една општина за една или за повеќе други општини.